به گزارش خبرگزاری حوزه، مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «حقوق انسان ها نسبت به همدیگر» پرداختند که متن آن بدین شرح است:

به ذهنم آمد مختصری راجع‌ به حقوق صحبت کنم.

چه کسانی برگردن انسان حق دارند؟ و چگونه باید حقوق آنها را ادا کنیم؟

حق هیچ کس به اندازه حق خداوند بر ما نیست. چهارصد نفر بر ما حق دارند که اولین آنها خداوند است، حقوق الهی قابل بیان نیست. بعد از خداوند پیامبران الهی و سپس ائمه اطهار علیهم‌‏السلام به گردن ما حق دارند که باید حق آن‌ها را ادا کنیم، حتی حق نائب‌های عام امام زمان(ع) را که همان مراجع تقلید هستند، باید ادا کنیم.

فقها و مراجع چه حقی بر گردن ما دارند؟

ما وظیفه داریم طبق دستورات الهی عمل کنیم و دستورات الهی در قرآن و روایات اهل بیت علیهم‌‏السلام هستند. کسی که باید به دستورات حق عمل کند، یا باید مجتهد باشد یا مقلد و یا محتاط باشد.

من موظف هستم طبق ضوابط و قانون خداوند که در قرآن آمده و نیز روایاتی که پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت علیهم‌‏السلام شرح داده‌اند عمل کنم، این روایات را به سه صورت مجتهد، مقلد و محتاط می‏توان عمل کرد.

مراجع تقلید، احکام الهی را از مأخذ و مدارکش استخراج می‏کنند و در اختیار دیگران قرار می‌دهند، لذا من وظیفه دارم طبق رساله مرجع تقلیدم عمل کنم، پس ایشان بر ما حق دارند و وظیفه داریم برایشان دعا کنیم؛ انسان حق دارد از هر مرجع تقلیدی که می‌خواهد تقلید کند، لکن حق اعتراض ندارد.

مؤمنین نیز گردن یکدیگر حقی دارند، همه ما از دوستان اهل بیت علیهم‏‌السلام هستیم، شما گردن حقیر هشتاد حق دارید، من کجا می‌توانم حقوق شما را ادا کنم؟ من نیز گردن شما هشتاد حق دارم.

حال این حقوق چه هستند؟ چه کسی عمل می‏کند؟!

حقوقی که به گردن ماست به ترتیب حق خداوند متعال، پیامبر(ص)، ائمه علیهم السلام و مراجع تقلید و پدر و مادر هستند؛ پدر و مادر و ارحام نیز حقوقی بر ما دارند، پدر و مادر حقوقشان تالی تلو خداوند متعال و امامان است.

قرآن مکررا و در سوره‌های مختلف حقوق والدین را سفارش کرده است که به بعضی از آنها اشاره می‏کنم:

در آیه ۳۲ سوره مریم، حضرت عیسی (ع) می‌فرماید: «وَ بَرًّا بِوَالِدَتِی وَلَمْ یَجْعَلْنِی جَبَّارًا شَقِیًّا»؛ خداوند به من دستور داده است تا به مادرم نیکی کنم.

در آیه ۱۴ سوره مریم، حضرت یحیی می‌فرماید: «و َبَرًّا بِوَالِدَیْهِ وَلَمْ یَکُن جَبَّارًا عَصِیًّا»؛

در آیه ۸ سوره عنکبوت می‏فرماید: «وَوَصَّیْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ حُسْنًا»؛ خداوند به انسان سفارش کرده است‌ که‌ به‌ پدر و مادر خود احسان کند.

در آیه ۱۴ سوره لقمان می‏فرماید: «أَنِ اشْکُرْ لِی وَلِوَالِدَیْکَ»؛ از نعمت‌هایی که به تو داده‌ام و از پدر و مادرت تشکر کن که شرک نورزی و غیر خدا را عبادت نکنی.

در آیه ۲۴ سوره اسرا می‏فرماید: «وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَهِ»؛ در مقابل پدر و مادرت باید خاضع و خاشع باشی.

شخصی خدمت نبی اکرم (ص) رسید و عرض کرد: یا رسول الله من هر گناهی که فکر کنید انجام داده‌ام، آیا راه توبه‏ای برایم وجود دارد؟

حضرت فرموند: پدر و مادرت در قید حیات هستند؟

عرض کرد: یا رسول الله مادرم فوت کرده، اما پدرم زنده است.

حضرت فرموند: از اعمال زشتت توبه کن و به پدرت بگو تا برایت دعا کند، خداوند توبه تو را قبول می‌کند و تمام گناهانت را می‌آمرزد.

وقتی که او رفت، حضرت به اصحاب خود فرمودند: اگر مادرش زنده بود بهتر بود.

در روایت دیگری شخصی محضر رسول اکرم(ص) آمد و گفت: یا رسول الله آیا حق مادر بیشتر است یا حق پدر؟

حضرت فرمود: حق پدر تا حدی قابل جبران است، اما حق مادر را امکان ندارد که کسی بتواند جبران کند.

باز در روایات هست که شخصی محضر پیامبر آمد و گفت: یا رسول الله مادری دارم که فلج شده است و تمام کارهایش را من انجام می‌دهم، آیا حق مادری را ادا کرده‌ام؟

حضرت فرمود: اگر به اندازه ریگ‏های بیابان عمر کنی و تمام روز خدمتگذار مادرت باشی، حق یک ساعتی که تو را به پهلوی قلبش نگه ‌داشته است، نمی‌توانی ادا کنی.

اغلب گرفتاری‏های ما به خاطر بی‌احترامی به پدر و مادر و یا فراموشی پدر و مادر است. برخی از افراد پدر و مادرشان فوت کرده‌اند و یادی از آنها نمی‌کنند، در حالی که والدین فرزند را بزرگ کرده‌اند تا از وجودش بهره‌ای ببرند.

برخی از فرزندان در زمان حیات والدین خود به آنها احسان و نیکی می کنند؛ اما بعد از وفاتشان، آنها را فراموش می‏کنند و در این صورت عاق والدین می‏شوند. انسان باید در زمان حیات پدر و مادرش به آنها احترام بگذارد.

در روایت داریم حضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: خدمت به پدر و مادر از بزرگترین واجبات است.

پیامبر اکرم(ص) می‏فرمایند: دو ملک هستند که یکی از آنها می گوید: خدایا کسی که به پدر و مادرش احسان می‏کند، از هر شری او را نگه دار و ملک دیگر می‏گوید: خدایا هلاک کن کسی را که عاق والدین است و تو بر آنها غضب کرده‌ای.

از امام صادق علیه السلام روایت است که می‏فرماید: نیکی به پدر و مادر باعث می‏شود که موقع مرگ به آسانی جان دهی.